ศีล กับการปฏิบัติธรรม โดย หลวงพ่อพุธ ฐานิโย

…

ประการสำคัญที่สุดเกี่ยวกับการปฏิบัติธรรมนั้น มันขึ้นอยู่กับการที่สำรวม เรามีกายกับใจ มีกายกับอวัยวะสำหรับเป็นสื่อ หรือเครื่องติดต่อกับโลกภายนอก คือ เรามีตา หู จมูก ลิ้น กาย และใจ เป็นสื่อติดต่อกับสิ่งที่มาสัมผัส คือ รูป เสียง กลิ่น รส โผฏฐัพพะ ธรรมารมณ์

จกฺขุนา สํวโร สาธุ การสำรวมตา เป็นการดี
สาธุ โสเตน สํวโร การสำรวมหู เป็นการดี การสำรวมจมูก ลิ้น กาย และใจเป็นการดี
สพฺพตํถ สํวโร ภิกฺขุ สพฺพทุกฺขา ปมุจฺจติ การสำรวม ใจในสิ่งทั้งปวงนั้นเป็นการดี ทำให้พ้นทุกข์ทั้งปวง

ทีนี้การสำรวมนั้นเราต้องมีสติสัมปชัญญะ การทำสมาธิ หรือการพิจารณาอะไรต่างๆ นั้นเป็นวิธีการที่ปลูกสร้างสติให้มีสมรรถภาพดียิ่งขึ้น ในเมื่อเรามีสติสัมปชัญญะรู้เท่าเอาทันในอารมณ์อยู่ทุกขณะ เราก็มีสติสัมโพชฌงค์ สติสัมโพชฌงค์เป็นองค์การให้เราตรัสรู้ ผู้ที่จะรู้แจ้งเห็นจริงในสภาวธรรมตามความเป็นจริง จึงมีความจำเป็นที่จะต้องฝึกฝนอบรมสติให้มีกำลังกล้า แล้วสติที่มีกำลังกล้านี่แหละ จักกลายเป็นตัวปัญญาคอยระมัดระวังสังวร ตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ ให้ปราศจากความยินดียินร้ายในสิ่งทั้งปวง จิตจะได้อยู่ในสภาพของความเป็นปกติ ทางที่จะเกิดของกิเลสทั้งหลายทั้งปวง หรือทางที่จะเกิดตัณหา มันก็เกิดที่ ตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ ทางที่จะดับตัณหา มันก็ดับที่ ตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ ผู้ที่เป็นนักปฏิบัติจึงควรจะอบรม ศีล สมาธิ ปัญญา ให้แก่กล้าขึ้นโดยลำดับ จนกระทั่ง ศีล สมาธิ ปัญญา กลายเป็นคุณธรรม เป็นวิหารธรรม เป็นเครื่องอยู่ของใจตลอดกาล

นักปฏิบัติพึงทำความเข้าใจว่า ความสังวรในศีลสิกขาบทน้อยใหญ่ของตนเองนั่นแหละเป็นจุดสำคัญ ความที่ทำศีลให้บริสุทธิ์ คือไม่ล่วงละเมิดโทษที่เป็นไปทางกาย ทางวาจา มันจะเป็นปัจจัยทำให้จิตสงบตั้งมั่นเป็นสมาธิได้เร็วขึ้น ผู้ที่ทำสมาธิด้วยความเป็นผู้มีความบริสุทธิ์แห่งศีล สมาธิจิตของผู้นั้นเกิดขึ้นแล้วจะเป็นสัมมาสมาธิ ความรู้ของผู้นั้นที่เกิดขึ้นแล้ว หรือความเห็นที่เกิดขึ้นแล้ว จะไม่เกิดเป็นสัญญาวิปลาส เพราะว่าศีลเป็นตัวการที่จะคุ้มครองความเข้าใจผิดในความรู้ความเห็น ในสภาวธรรมที่ปรากฎขึ้นในจิตในใจ ศีลเป็นขอบเขต ศีลเป็นรั้วกั้น ศีลเป็นสิ่งที่ป้องกันความชั่วเสียหายซึ่งจะเกิดขึ้นทาง กาย วาจา รวมทั้งใจด้วย แม้แต่ความรู้สึกนึกคิดอันใดที่มันออกนอกกรอบแห่งศีล ความรู้สึกนึกคิดอันนั้นก็เป็นการผิดศีลเหมือนกัน ถึงแม้เราจะยังไม่ล่วงละเมิดด้วยกาย ด้วยวาจา แต่มันก็ทำให้จิตเสื่อมสมรรถภาพ คือทำให้จิตใจเศร้าหมอง เพราะฉะนั้น ศีลจึงเป็นสิ่งจำเป็นที่เราจะต้องชำระให้บริสุทธิ์ เช่นอย่างท้ายของการบอกอานิสงส์แห่งศีลว่า

สีเลน สุคติ ยนฺติ สีเลน โภคสมฺปทา สีเลน นิพฺพุติ ยนฺติ
จะถึงโภคทรัพย์ ถึงความถึงพร้อมแห่งโภคทรัพย์ ก็ด้วยอำนายแห่งศีล โดยเฉพาะอย่างยิ่งจะถึงซึ่งความดับสนิทของกิเลสคือพระนิพพาน ก็ด้วยอำนาจแห่งศีล เพราะฉะนั้น ศีลจึงเป็นสิ่งจำเป็นที่นักปฏิบัติ จะพึงประพฤติปฏิบัติให้บริสุทธิ์ขาวสะอาด

( หลวงพ่อพุธ ฐานิโย, บทอบรมกรรมฐาน ครั้งที่ ๑๒ วันที่ ๒๘ เมษายน พ.ศ.๒๕๒๑, หัวข้อ สมาธิในฌาน สมาธิในองค์มรรค, หนังสือฐานิยปูชา ๘๐ ปี )